Altomonte (Hohenberg) Marcin (1657–1745), malarz nadworny Jana Sobieskiego. Ur. 8 V 1657 r. w Neapolu, odbył studja malarskie u B. Gaulli zwanego Baciccio w Rzymie i u głośnego w owe czasy eklektyka Carlo Maratty, który szczególny wpływ wywarł na naszego Czechowicza. Terenem działalności artystycznej A. była naprzód Austrja, gdzie go zapewne przezwano Hohenberg. Za pośrednictwem głośnego kapucyna o. Marka d’Aviano, powołał król Jan III A. do Polski, dokąd artysta przybył w r. 1684. O znaczeniu A. już wtedy świadczy okoliczność, że polecała go o. Markowi rzymska Akademja Sztuk Pięknych, jako zdolnego malarza. Działalność artystyczna A. w Polsce była bardzo obfita, przyozdobił bowiem Wilanów i inne zamki królewskie, oddając swój pędzel także na usługi magnatów polskich i malując szereg obrazów kościelnych. Przedewszystkiem jednakże pragnął uwiecznić w swych dziełach zwycięskie czyny wojenne naszego króla. Świadczą o tem m. i. dwa, ogromnych rozmiarów, a zarazem wielkiej wartości artystycznej obrazy historyczne, znajdujące się w kościele farnym w Żółkwi, a przedstawiające Bitwę pod murami Wiednia, i Bitwę pod Ostrzyhomiem i Parkanami. W kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie znajduje się również w charakterze panegirycznym utrzymany obraz, przedstawiający Zwycięstwo Sobieskiego nad Turkami pod Chocimem. Z obrazów kościelnych dużą wartość posiada również dzieło, znajdujące się u bernardynów we Lwowie, wyobrażające Św. Jana z Dukli, gromiącego Turków.

Obok obrazów treści panegiryczno-alegorycznej i kościelnej pozostawił A. szereg portretów, z których poznajemy w nim pierwszorzędnego portrecistę. W zamku w Żółkwi znajdował się więc Portret królewicza Jakóba, a u dominikanów w tej samej miejscowości Portret Teofili Sobieskiej, matki króla. W Krakowie, w Muzeum Narodowem znachodzimy Portret konny króla Jana, a w zbiorach hr. Wodzickich najpiękniejszy obraz A-ego, wizerunek Królowej Marysieńki w otoczeniu rodziny królewskiej. Pracował A. także dla hetmana kor. Stanisława Jabłonowskiego, hetmana lit. Kazimierza Jana Sapiehy (przyozdabiał kościół Najśw. Odkupiciela (ks. Trynitarzy na Antokolu) w Wilnie), a w latach 1691–1697 malował szereg dzieł dla rodziny Wodzickich. Ożenił się z córką pruskiego urzędnika w Królewcu.

W r. 1703 opuścił A. Polskę, przenosząc się do Austrji, gdzie rozwinął równie płodną działalność. Obok znacznej liczby fresków na sklepieniach kościelnych (w Wiedniu, St. Pölten, Solnogrodzie, Linzu) napotyka się w różnych miejscowościach austrjackich jego obrazy ołtarzowe. Pociągały go także prace portretowe, gdyż pozostawił cykl portretów Habsburgów od Rudolfa aż do Karola VI. Obok kościołów i zbiorów prywatnych (np. Galerja hr. Esterhazego w Budapeszcie) posiadają jego dzieła także b. Muzeum cesarskie w Wiedniu i galerja w Schleissheim (10 obrazów). Umarł 14 IX 1745 w klasztorze Heiligenkreuz w Dolnej Austrji.

A. uchodzi słusznie za najzręczniejszego i najpłodniejszego artystę sztuki kościelnej barokowej w Polsce. Jego technika malarska stoi na bardzo wysokim poziomie. Charakterystyczną cechą jego obrazów jest dążność do panegiryzmu i apoteozy oraz zamiłowanie do motywów historycznych, które znajdujemy nawet w jego dziełach treści religijnej. Portrety A., bardzo dobre w rysunku, uderzają trafnem scharakteryzowaniem odtwarzanej postaci.

Thieme-Becker; Sprawozd. Kom. Hist. Sztuki, Kr. 1891 IV, s. L nn.; Kopera F., Malarstwo w Polsce, Kr. 1926; Ciampi Seb., Notizie di Medici, Maestri di Musica…, Lucca 1830; Gubrynowicz Br., Malarze na dworze Jana III, Lw. 1896; Album wystawy jubileuszowej krak., z r. 1883.

Red.